Surakarta, 30 Juni 2025 — Ketua Umum Lembaga Swadaya Masyarakat (LSM) Pangeran Sambernyawa, ing wayah awan iki nglaksanani investigasi luwih lanjut gegayutan karo pembongkaran Ndalem Tumenggungan, sawijining bangunan cagar budaya kang mapan ing kawasan Taman Putra Mangkunegaran, Surakarta.
Investigasi kasebut nyoroti proses konservasi kang dinilai wis nyimpang saka prosedur, awit dilakokaké tanpa izin resmi, lan malah ana tindakan mbongkar total marang bangunan kang sakmestiné kudu dilestarekaké. Miturut Undang-Undang Nomor 11 Tahun 2010 bab Cagar Budaya, konservasi kuwi kudu ditindakake kanthi njaga keaslian fisik lan nilai sejarahé, ora nganggo cara ngrusak utawa ngrubuhaké.
Ketua Umum LSM Pangeran Sambernyawa tindak menyang Dinas Kebudayaan Kota Surakarta kanggo njaluk konfirmasi legalitas proses konservasi mau. Dinas Kebudayaan, kang diwakili déning pejabat jenengé Komo, nerangaké menawa pihaké ora nate nerbitaké rekomendasi apa wae gegayutan pembangunan anyar Ndalem Tumenggungan.
“Dinas Kebudayaan matur ora nate ngeluarké surat rekomendasi konservasi utawa pembangunan anyar. Malah pihaké nyaranaké supaya kita nindakaké tindak lanjut menyang Dinas PUPR,” ngendikan Ketua Umum LSM.
Sawisé saka Dinas Kebudayaan, investigasi diterusaké menyang Dinas Pekerjaan Umum lan Penataan Ruang (PUPR) Kota Surakarta. Ing kana, staf kang aran Dita ngandharaké menawa proses pengajuan PBG (Persetujuan Bangunan Gedung) lan/utawa PBB wis disetujoni lan saiki mung kari nunggui pembayaran retribusi.
Ngrungokaké penjelasan mau, Ketua Umum LSM banjur ngandharaké rasa prihatiné:
“Iki jelas pelanggaran serius marang Undang-Undang Cagar Budaya. Yen PUPR tenan-terusan nerbitaké PBG ing lokasi kang wis cetha dadi kawasan cagar budaya lan malah wis dirobohké tanpa izin, kuwi padha waé PUPR wis ngetokake legitimasi marang pelanggaran hukum,” tegasé.
LSM Pangeran Sambernyawa uga mempertanyakan dasar rekomendasi saka Balai Pelestarian Kebudayaan (BPK) Wilayah X, yen pancèn lembaga kasebut wis ngeluaraké dokumen kang dadi dhasar PUPR nyetujoni PBG.
“Yen BPK Wilayah X bener-bener ngasih rekomendasi, kita kepengin ngerti dasaré apa. Konservasi kuwi dudu artiné ngrusak total banjur mbangun anyar. Iki wis melenceng saka kaidah konservasi, malah tekan ngilangi jejak sejarah,” ujare Ketua LSM.
LSM Pangeran Sambernyawa negesaké menawa tumindak iki ora mung nglanggar hukum, nanging uga mbebayani tata kelola pelestarian budaya ing Kota Surakarta. Yen pelanggaran iki dibiarké, bakal dadi preseden elek menawa pelanggaran marang cagar budaya bisa dimaklumi utawa malah dilegalaké.
“Yen PBG kuwi tetep diterbitaké, kita ora sungkan kanggo laporan marang pemilik bangunan, pihak konsultan, BPK Wilayah X, lan PUPR Kota Surakarta menyang penegak hukum. Iki klebu pelanggaran terstruktur marang hukum nasional,” tegasé.
Risiko lan Konsekuensi
- Risiko Hukum:
Para pemangku kepentingan bisa kena sanksi pidana miturut UU No. 11 Tahun 2010 Pasal 105 lan 106, kang ngatur pidana penjara lan denda marang sing ngrusak utawa ngrubuhaké cagar budaya. - Risiko Administratif:
Dinas teknis kang nerbitaké perizinan tanpa proses legal sah bisa kena sanksi administratif saka kementerian, kalebu pemanggilan lan audit proses perizinan. - Risiko Sosial lan Reputasi:
Kasus iki bisa ngedhunaké kapercayan masyarakat marang pemerintah daerah lan lembaga pelestarian budaya. Surakarta minangka Kota Budaya bakal kena cidra citrané ing tingkat nasional lan internasional. - Preseden Negatif:
Iki bisa dadi tuladan ala menawa pemilik bangunan cagar budaya liyane kepengin niru, kang pungkasane mempercepat rusaké warisan budaya bangsa.
LSM Pangeran Sambernyawa ngajak kabéh pihak supaya ngendheg dhisik proses kang lagi lumaku lan ngkaji ulang kabeh aspek hukum uga etika ing proyek Ndalem Tumenggungan iki. Pelestarian budaya kuwi ora mung perkara bangunan, nanging komitmen marang sejarah, identitas, lan hukum negara.(Tim:Red)